Dionizije de Sarno San Đorđo – BALKANSKA CARICA
Opera u tri čina – praizvedba, Cetinje 14. jun 2008.
- Orkestracija: Radovan Papović
- Dirigent: Aleksej Šatski
- Režija i adaptacija: Radmila Vojvodić
- Muzički direktor: Žarko Mirković
- Scenograf: Lorenzo Banci
- Kostimografi: Leo Kulaš, Ljubica Čehovin Suna
- Dirigent hora: Aleksandra Knežević
- Koreograf: Tamara Vujošević
- Producent: Zoran Živković
Premijera
- novembar 2008, Crnogorsko narodno pozorište, Podgorica
Uloge
- Stanko Crnojević, vojvoda zetski, mlađi sin Ivan-begov: Dejan Maksimović
- Danica, kćer Perunova: Vedrana Šimić
- Marta, njena drugarica: Jelena Markovć, Amanda Stojović
- Ivan – beg Crnojević, gospodar Crne Gore i Zete: Ivica Šarić
- Knez Perun, vlasteličić zetski: Dragoljub Bajić
- Uglješa, Stankov sluga: Vladimir Andrić
- Guslar: Stevan Popović
- Konjanici: Radovan Minić, Čedomir Bošković
Crnogorski simfonijski orkestar
- I violine: Goran Uzelac, koncertmajstor, Aleksandra Popović, Slađana Arsić, Tanja Bogdanović, Dušan Rakonjac, Gerd Cinxo, Petar Kovačević, Ana Perazić
- Viole: Julian Aliev, Vladislava Drašković, Uroš Lapčević, Mirjana Jovanović
- Violončela: Igor Perazić, Dejan Timotijević, Darko Kolanda, Isidora Mirković
- Kontrabasi: Zoran Zakrajšek, Predrag Vujović, Slaven Turusković
- Flauta: Marija Đurđević-Ilić
- Oboa: Vladimir Puškaš
- Klarinet: Petar Garić
- Fagot: Nemanja Mihailović
- Horne: Sandra Miletić, Ana Stoisavljević
- Trube: Aleksandar Arsić, Sava Rajković
- Trombon: Aleksandar Benčić
- Timpani: Aleksandar Radulović
- Dirigent hora: Aleksandra Knežević
- Horski ansambl
- Soprani: Tijana Kovačević , Mirela Halilović, Anđela Homen, Tamara Tomanović, Laureta Paljoka, Ivana Pantović, Marija Vujović, Eva Papović
- Alti: Katarina Popović, Gordana Bjeletić, Jelena Vukičević, Ivona Marković, Ana Perunović, Milena Popović, Ana Milošević, Andrea Ćoso
- Tenori: Saša Barjaktarević, Stefan Bjeletić, Meša Kerović, Boban Zečević, Živko Matanović, Novica Zečević, Marko Prentić, Petar Dobričanin
- Basi: Igor Rabrenović, Ivan Tomas, Miro Kruščić, Ivan Vukčević, Dejan Ljujić, Nikola Latković, Ivo Brković, Darko Manić
- Plesni ansambl: Sanja Vujović, Ana Babac, Danijela Žurić, Ivana Pejović, Maja Stojanović, Snežana Jatoni, Darko Nenadović, Slavko Kalezić, Marko Radonjić, Marko Jovović, Boris Vojvodić, Miloš Mugoša
Riječ režisera
Podgorica, 12. april
Vlastoljublje, fatalna ljubav, izdaja, osveta, smrt; ove velike citatne teme sažima libreto
Sačinjen po drami Nikole I Petrovića Njegoša.
Zvaniči je kritički stav da su patriotska nadahnuća našeg suverena najsnažnija i najlirskija u njegovom književnom stvaralaštvu, a da je njegova ljubavna lirika bez individualnosti, upravo vladarskim obzirima i položajem dokinuta u izrazu. No , naš kralj i jedinstveni crnogorski romantičar, ispostavlja se, autentično je i zgodno nadahnut za operski libreto. Za ovu praizvedbu, skraćivanje i adaptaciju diktiralo je više dramaturških, muzičkih i izvođačkih razloga, a namjera je bila da postignemo čvršće dramsko, odnosno scensko događanje…
Cetinje, 28. jun
Opera je čitav univerzum i kad se zbiva među zidovima sobe…
Početak – razaznajemo guslara u savremenoj svečanoj odjeći. Iz tišine načete struganjem guslarskog gudala prelazimo u gromoglasnu tišinu reskih udaraca nogama. Gibanje gluvog kola, ritmičko slaganje koraka u kolu, slušamo i pratimo po krete tijela… Elementi muzičkog folklora naglašeni su plesnim. Sve reskiji bat koraka nas zaglušuje. Opet slušamo muklu tišinu uprizorenu pod vedrim nebom.
To je muzika – arhitektura vremena i pros tora – iz koje izoštravamo čula za uvertiru “Balkanske carice” Dionizija de Sarna. Potom se prepuštamo ritmičkom slaganju slika i slijedimo partituru. Uspos tavljamo odnos prema muzici epohe i interpretaciji iz vremenasadašnjeg. Kako, više no libretto, partitura zapovijeda slikama našeg teatra, razmišljamo u pojmovima partiture…
Radmila Vojvodić
Dionisie de Sarno san Giorgio, 1856-1937
Kompozitor, dirigent, pedagog, organizator muzičkog života i italijanski diplomata, autor je prve crnogorske opere. Stigao je iz Italije u Kotor 1886. godine i za kratko vrijeme boravka u ovoj sredini ostavio snažan pečat u muzičkoj kulturi i „austrougarskog“ Kotora i nezavisne Crne Gore.
Prvo u Napulju, a zatim u Firenci stiče znanja kod poznatih italijanskih muzičara i pedagoga iz raznorodnih muzičkih oblasti (kompozicija, orkestracija, dirigovanje, klavir, violina, kontrapukt, harmonija). Put ga donosi u Kotor (1886 – 1893) gdje zasniva porodicu sa mladom Peraštankom Idom Krilović. Za samo šest godina boravka u ovoj sredini oživio je i podigao nivo muzičkog života kao malo ko i prije i poslije njega. Nezadovoljan slabom organizacijom rada opštinske uprave odlazi u Beograd gdje do 1932. godine djeluje kao italijanski diplomata, jedno vrijeme i kao „honorarni konzul“ Španije (1906-1920).Godine, 1932. vraća se u Perast, gdje će provesti svoje poslednje dane.
Pred kraj života pokloniće Kotoru svoju veoma bogatu muzičku arhivu u kojoj je sadržano oko četiri stotine djela, među kojima je veliki broj de Sarnovih.
Osim najznačajnijeg djela, opere „Balkanska carica“, napisao je još dvije opere („Gorde“ i „Dane“ čiji je rukopis nestao) i brojna djela inspirisana motivima italijanske operske muzike, ali i folklorom Boke i Crne Gore.
Rukopisi de Sarnove građe za istoriju muzike otkrivaju njegovu stvaralačku estetiku, odnos prema folklornoj građi i kompozitorske uzore kojima je trebalo težiti. Za svoj plodni diplomatski rad i muzičko djelovanje dobio je visoka priznanja i odlikovanja (italijanska, španska, rumunska, vatikanska, srpska i crnogorska).
- Festivali: Internacionalni festival “Sarajevska zima 2009”.
- Nagrade: Velika nagrada CNP za 2008. godinu, autorskom timu – za orkestraciju Radovanu Papoviću, za režiju i adaptaciju Radmili Vojvodić i muzičkom direktoru Žarku Mirkoviću.