Nikola Vavić – In memoriam

U Beogradu, 21. oktobra, u devedeset i šestoj godini preminuo je Nikola Vavić, pozorišni reditelj, doajen crnogorskog teatra. Vavić je, kako je isticano, bio umjetnik rijetkog senzibiliteta, upornosti i energije, širokog obrazovanja, duboko vezan za rodno tlo, za crnogorsku tradiciju, ali i dosljednan tumač savremenih tokova pozorišne estetike. Dao je snažan impuls i lični pečat scenskom izrazu crnogorskog teatra u drugoj polovini XX vijeka i, zajedno sa plejadom stvaralaca koji su u to vrijeme radili u Crnoj Gori, ugradio sebe u temelje pozorišne umjetnosti na ovim prostorima.

Nikola Vavić rodio se u Nikšiću, 1. decembra 1924. godine. Nakon traumatičnih iskustava Drugog svjetskog rata, tokom koga učesvuje u NOB-u kao skojevac i partizan, bio je predavač u oficirskoj školi (1946-1949). Ovaj posao napušta suočen sa padom revolucionarnih ideala i počinje studije režije. Međutim, bio je uhapšen i na Golom otoku proveo od 1951. do 1955. godine, gdje se morao baviti pozorišnom režijom u svrhu ideološkog prevaspitavanja. Po oslobađanju završio je Akademiju za pozorište, film, radio i televiziju (odsjek režije) u Beogradu (1956). Od 1956. do 1958. godine bio je reditelj u Narodnom pozorištu u Nikšiću, kada nastavlja usavršavanje na postdiplomskim studijama u Parizu, Rimu i Varšavi. Po ukidanju Nikšićkog pozorišta, prelazi u titogradsko Narodno pozorište, kasnije CNP, u kome, kao stalni reditelj i umjetnički direktor, nastavlja svoj kreativni rad, sve do penzionisanja, jula 1988. Bio je i profesor više škole na Filozofskom fakultetu u Nikšiću.

Nikola Vavić promišljao je teatar na savremen i moderan način, uporno tragajući za ravnotežom između tradicije i novog izraza što je vidno ispoljeno u njegovim režijama. Umjetnost, kao traganje za vrijednostima života, uvijek niče iz pakla, govorio je Vavić, iz patnje i stradanja, kada se sve ruši, pa je tako i on iz mučnih i teških trenutaka izlazio razmišljajući o pozorištu. Tokom svoje plodne karijere postavio je na scenu više od stotinu dramskih djela u pozorištima širom Jugoslavije, a za trideset godina intenzivnog rada u Crnogorskom narodnom pozorištu, režirao je preko 50 premijera: Vejka na vetru (1958), Dundo Maroje (1959, 1975), Ožalošćena porodica (1959), Pogled s mosta (1959), Dan odmora, sa Petrom Vujovićem (1960), Dvanaest gnjevnih ljudi (1960), Gorski vijenac (1960, 1967), Mišolovka (1960), Plači voljena zemljo (1960), Porodični krug (1960), Eho-60 (1961), Hajka (1962), Klupko (1962), Spletka i ljubav (1962), Banović Strahinja (1963), Među svima… sam (1963), Ženidba (1963), Maksim Crnojević (1964), Pećina (1964), Stanoje Glavaš (1965), Ujka Vanja (1965), Filumena Marturano (1966), Iza zatvorenih vrata (1966), Pigmalion (1966), Šuma (1966), Crveni admirali (1967), Jelena Ćetković (1967), Neprijatelj naroda (1968), Zulumćar (1968), Kapa nebeska (1969), Junona i paun (1971), Čovjek je vidik bez kraja (1972), Dejstvo gama zraka na sablasne nevene (1972), Koštana (1973), Talenti i obožavaoci (1974), Rupa na nebu (1975), Pramen tame (1976), Bumerang (1977), Emigranti (1977), Duga je ova noć (1978), Galeb (1978), Kamen za pod glavu (1978), Jabanci (1979), Zlo sudište (1980), Prošlog ljeta u Čulimsku (1981), Zla žena (1981), Dani mržnje (1983), Pitao sam Krležu (1983), Veliki briljantni valcer (1985), Anera (1987). Njegove najpoznatije režije koje su od kritike i publike šire prihvaćene, su: Dundo Maroje, Gorski Vijenac, predstava koja je svoju premijeru imala u Hrvatskom narodnom kazalištu u Zagrebu i kojom se CNP prvi put značajnije afirmisalo (1960), Zlo sudište, Kamen za pod glavu, Hajka, Jelena Ćetković i dr. Od djela svjetske dramaturgije režirao je drame Ibzena, Čehova, Gogolja, Strindberga, Milera i dr. U namjeri da se stvara kvalitetan repertoar od najboljih djela nacionalne književnosti, Vavić je radio dramatizacije romana crnogorskih autora, prije svih Mihaila Lalića. Tako je nastala i predstava Hajka s kojom je Titogradsko pozorište prvi put učestvovalo na Sterijinom pozorju (1962). Formulu za režijsko osavremenjavanje dramskih tekstova ranijih epoha on je vidio u naporu glumca i reditelja da izraze mnogostruku protivrječnost i složenost života što jednostavnijim, ekonomičnijim i iskrenijim interpretativnim izrazima. Upitan šta vidi kao cilj svoje umjetnosti režije, Vavić je objasnio da on želi da posredstvom scene publici pruži što više estetske radosti i zdravog ljudskog smijeha.

Pored rada u pozorištu, ostavio je trag i kao filmski scenarista i TV reditelj. Nikola Vavić dobitnik je više državnih i strukovnih priznanja, među kojima Trinaestojulske nagrade, dvije nagrade “19. decembar”, nagrade “Veljko Mandić”, a dobio je i status počasnog člana CNP, visoko priznanje za vanredne rezultate kojima je doprinio usponu nacionalnog teatra i crnogorske kulture.