IN MEMORIAM: MILORAD STOJOVIĆ (1927–2015)

Milorad Stojović rođen je 11. marta 1927. godine u selu Martinići, opština Danilovgrad. Gimnaziju je završio u Titogradu, a Filozofski fakultet (grupa za jugoslovenske književnosti i srpskohrvatski jezik) u Beogradu. Od 1952. godine bio je profesor Gimnazije u Titogradu, a od 1963. do 1975 – glavni urednik i direktor Izdavačkog sektora Izdavačko-štamparskog i knjižarskog preduzeća „Grafički zavod“ – Titograd. Tu je, sa književnicima Brankom Banjevićem i Sretenom Perovićem, između ostalog, pokrenuo biblioteku „Luča“, koncipiranu kao antologiju crnogorske književnosti od najstarijih vremena. Sticajem raznih okolnosti projekat nije u cjelini ostvaren (štampano je 72 toma, s nadom da se na tome neće stati). (Urednici su za uspješan rad na „Luči“ dobili Trinaestojulsku nagradu 1970. godine.)

Od 1976. godine Stojović je radio kao direktor Drame, a od 1981. kao upravnik Crnogorskog narodnog pozorišta – Titograd, koje ga je prilikom odlaska u penziju nagradilo Plaketom počasnog člana.

Sarađivao je u mnogim listovima i časopisima: „Stvaranje“ (u kojemu je bio jedan od urednika od 1963. do 1972. godine), „Republika“, „Enciklopedia moderna“, „Pobjeda“, „Politika“, „Književne novine“ i dr. U listu „Pobjeda“ bio je stalni pozorišni recenzent od 1954. do 1961. godine i redovni saradnik u rubrici „Život knjige“. Za Antologiju pripovjedačke proze Crne Gore 1918–1965. dobio je Nagradu oslobođenja Titograda 1966. godine, a za knjigu eseja o međuratnoj crnogorskoj književnosti Nadmoć ljudskosti – Trinaestojulsku nagradu SR Crne Gore za 1968. godinu.

Posebno se bavi proučavanjem crnogorske književnosti XX vijeka i Marka Miljanova.

Objavio je i priredio:
Sjaj legende, izbor iz djela Marka Miljanova, sa predgovorom, bio-bibliografskim podacima i drugom propratnom dokumentacijom, Biblioteka „Luča“, Titograd, 1963;
Antologija pripovjedačke proze Crne Gore, Cetinje, 1965. (prilog Antologiji: predgovor, iscrpniji bio-bibliografski podaci o zastupljenim piscima i bibliografija crnogorske pripovjedačke proze odnosnog razdoblja;
Zavjet, izbor iz poezije Mirka Banjevića, sa predgovorom, pogovorom i bio-bibliografskom građom, Biblioteka „Luča“, Titograd, 1965;
Sabrana djela Marka Miljanova I–V, Titograd, 1967. (tu se prvi put izvorno, prema pronađenom originalu, pojavljuje Markovo djelo Život i običaji Arbanasa);
Nadmoć ljudskosti, eseji o međuratnoj crnogorskoj književnosti, sa uvodnim tekstom o Marku Miljanovu, čije djelo smatra etičko-estetskim prologom naše novije literature, Titograd, 1968. (ova knjiga donosi niz novih podataka i dokumenata o M. Banjeviću, J. Đonoviću, N. Lopičiću, A. Ivanoviću, M. Vukoviću – piscima čije je djelo nezaobilazno u našoj književnoj istoriji);
Likovi i karakteri u „Gorskom vijencu“, iz rukopisne zaostavštine prof. Stanka J. Perunovića, izdavač Njegošev muzej, Cetinje, 1968;
Ljudi, izbor iz poezije o revoluciji i za revoluciju (sa J. Kaštelanom, S. Leovcem, M. Matevskim, M. Pervićem i C. Zlobecom), „Komunist“, Beograd, 1969;
Pjesme, izbor iz poezije Aleksandra Ivanovića i Mihaila Vukovića – u jednoj knjizi, Biblioteka „Luča“, Titograd, 1981. (u ovom izdanju, s uvodnim esejima i iscrpnom bio-bibliografskom dokumentacijom, objavljeno je nekoliko do tada nepoznatih pjesama Ivanovića i Vukovića);
Marko Miljanov: Kako umijem tako klikujem i Vojvodi Peku Pavloviću, „Stvaranje“, br. 12 (separat), Titograd, 1971. (rukopisi ovih djela nađeni su u zaostavštini prof. Ljubomira Kovačevića, Markova prijatelja i priređivača prvog izdanja njegovog djela Pleme Kuči u narodnoj priči i pjesmi);
Antologija crnogorske poezije XX vijeka, Cetinje – Titograd, 1972. (na makedonskom jeziku, Izdavačko preduzeće „Misla“, Skoplje, 1973);
Pogled na savremenu crnogorsku književnost, časopis „Stvaranje“, br. 9 (separat), Titograd, 1974;
Spomenik, izbor pripovjedaka Stevana Bulajića, sa predgovorom, bio-bibliografskim i drugim podacima o piscu, Biblioteka „Luča“, Titograd, 1976;
Antologija crnogorske književnosti IX–XX vijek (sa B. Banjevićem, Č. Vukovićem, S. Perovićem i R. Rotkovićem), „Stvaranje“, br. 10 (separat), Titograd, 1976;
Nikola Lopičić, neobjavljeni rukopisi (pjesme, pripovijetke, drame, pisma), „Stvaranje“, br. 11, Titograd, 1977;
Glas preko Zemlje, izbor iz poezije Vojislava Vulanovića, sa predgovorom, pogovorom i bio-bibliografskim podacima o piscu, Biblioteka „Luča“, Titograd, 1980;
Radovan Zogović: Pripovijetke, izbor, predgovor i pogovor, Biblioteka „Luča“, Titograd, 1985;
Nadmoć ljudskosti, kritike, eseji, ogledi, knjiga druga, NIO „Pobjeda“, OOUR Izdavačka djelatnost i promet, Titograd, 1987.
Za prevođenje na strane jezike i na jezike naroda i narodnosti Jugoslavije priredio je nekoliko izbora – panorama novije crnogorske literature.
Marko Miljanov Popović: Djela, CID, Podgorica, 1996.
Marko Miljanov Popović: Primjeri čojstva i junaštva, jubilarno izdanje (1901–2001), Narodna biblioteka „Radosav Ljumović“, Podgorica, 2001.

Bio je predsjednik Crnogorskog udruženja pozorišnih kritičara i teatrologa, član je i bivši predsjednik Crnogorskog PEN centra, član Udruženja nezavisnih književnika Crne Gore i Matice crnogorske.

Milorad Stojović je bio jedan od stvaralaca koji su izgrađivali  našu kulturnu klimu, uvodili estetske i moralne kriterijume, otkrivali milenijumske kontinuitete našeg kulturnog bića, uprkos uslovima i u skladu sa dugoročnim interesima crnogorskog naroda i njegove kulture. Sve što je radio Stojović je činio sa urođenim osjećanjem mjere, što daje gospodstvenost svakom njegovom činu.
Uz tu crtu pitomosti i mjere postoji i crta hrabrosti koja nije Stojoviću nikada dala da odstupi od svojih uvjerenja. To je uvijek bio rizik, u nerazvijenoj i pogrešno usmjerenoj kulturnoj klimi, na koji je Stojović bio spreman i naredan.

Ono što kompletira Stojovićev složeni stvaralački lik i što ga trajno čuva su njegove kritičko-istorijske studije i eseji o ličnostima, djelima i periodima naše kulture. U svojim istorijskim prilazima Stojović je, prvi, naznačio kontinuitete crnogorske književnosti i osnovne orijentire koji pokazuju jedinstvo njenog duha, estetskog i etičkog, uz svu unutrašnju razuđenost. Stojović je to uspio jer je u njemu spojen dvostruki dar: kritičara i istoričara.

Stojović je imao sreću, ako je to sreća, da krene sa čistog polja, ali je i naša kultura imala i ima sreću što je Stojović čovjek izuzetne estetske i moralne kulture, rijetkog istovremenog višestrukog dara, koji je mogao da sagleda kulturno biće svoga naroda i vrijednosti crnogorske kulture ostvarene na crnogorskom jeziku i saopšti ih kao trajnu estetsku i istorijsku istinu.

Nagrade:

• Prva nagrada za esej Branko Ćopić: Nikoletina Bursać, na anonimni konkurs Ministarstva prosvjete i kulture NR Crne Gore
• Dvije nagrade Oslobođenja Titograda
• Trinaestojulsak nagrada, 1968.
• Trinaestojulska nagrada, 1970. (sa Brankom Banjevićem i Sretenom Perovićem)